Güneş Enerjisi Santrali kurmak ile ilgili bu yazımızda hem arazi santralleri hemde çatı üstü santrallerin kurulumu, prosedürleri, izinleri, gerekli evraklar ve yapmanız gerekenleri kısaca açıklamaya çalışacağız. Tam olarak aklınıza yatmayan konularda bizlere ulaşmanız edineceğiniz bilginin daha sağlıklı olmasını sağlayacaktır. Güneş Enerji santralleri diye uzun uzun yazmak yerine yazımızda “GES” olarak ifade edeceğiz. Öncelikle arazilerde kurulan GES, daha sonra Çatı üzeri GES projelerine değinelim. Daha sonra ise Güneş Enerji Santrali Kurmak ve maliyet hesabı kısmını ele alacağız
Güneş Enerji Santrali Arazi Projeleri
Güneş Enerji Santrallerinden ilk ve en yoğun olarak kurulan seçeneği arazilere kurulan modeldir. Bu GES modeli Lisanslı ve Lisanssız olarak ikiye ayrılmaktadır. Linanssız GES modelinde 999 Kwp saatlik üretime kadar izin verilmiş olup tek kişi yada tek kuruluş üzerine max. 999 kwp yapılabilmektedir. Diğer bir yöntem olan Lisanslı GES modelinde tamamen devlet eli ile ihale edilmiş GES projesi, ihaleye katılan firmalar tarafından alınabilmektedir. İhalede satış birim fiyatını en düşük sunan firmaya ihale edilmektedir.
Örneğin; 5 Megawatt Güneş Enerjisi santrali kurmak, santral sahibi olmak isteyen bir firma devlete satış birim fiyatını 40 kuruş verirken diğeri 38 kuruş veriyor. Böylece ihale 38 kuruş olanda kalmaktadır. Tabii lisanssız GES için sabit fiyat belirlenmektedir. Devletin belirlediği fiyattan satış işlemi olmaktadır ve tüm Lisanssız GES projeleri için sabittir.
Yazımızın başlarında belirtmekte fayda var ki Araziye kurulacak güneş enerji santrallerine 2017 yılından sonra devlet tarafından çağrı mektubu verilmemiştir. Çağrı mektubu demek Devletin GES için izin vermesi demektir bir bakıma. Yani herkesin anlayacağı şekilde ifade edersek 2017 yılında son izinler verilmiş ve daha sonra Lisanssız GES projeleri için onay çıkmamıştır. 2018 yılına kadar izin alınmış santrallerin kurulumuna devam edilmiştir. Lisanslı GES projeleri için devlet farklı zamanlarda ihalelere çıkmaktadır.
Lisanslı ve Lisanssız GES projeleri için diğer bir gereksinim ise kurulacak arazinin marjinal arazi niteliği taşıması gerekmektedir. Yani ekim dikim yapılma işlemine toprağın uygun olmadığına dair tespit ve resmi evrakınız bulunması gerekmektedir. 2017 yılından önce bu durumu öğrenen bazı arsa sahipleri arsalarına marjinal arazi belgesi alıp GES kurmak isteyen firmalar aracılığı ile yatırımcılara arsasını ederinin çok daha fazlasına satmışlardır.
Diğer önemli konulardan biriside izinlerin alınması kısmıdır. Bu kısımda proje çizimleri ve TEDAŞ ile anlaşmaların yapılması safhası vardır. Bu kısımda yatırımcılar haklarını ve görevlerini vekalet yolu ile EPC firması olarak adlandırılan GES projelendirme firmalarına devretmektedir. Artık tüm projelendirme, anlaşmalar ve kurulum tamamen firmaya ait olacaktır. Bu sayede yatırımcı için işler kolaylaşmaktadır.
Peki en merak ettiğiniz maliyet konusu ? GES maliyetleri nedir ve tahmini birim fiyatları nedir ? Bu konumuza aşağıdaki başlıklarda değineceğiz.
Güneş Enerji Santrali Çatı Projeleri
Güneş Enerjisinde yıllardır devam eden çatı projeleri son yılda önemini arttırmaktadır. Arazi kurulumları ile ilgili izinler açılmayınca çatı projeleri ön plana çıkmış, daha iyi anlaşılmış ve anlatılmıştır. Burada size on-grid çatı projelerinden bahsedeceğiz ve ne kadar mantıklı olduğunu sizlerde anlamış olacaksınız.
Çatı projelerinin hemen hemen tamamı fabrika ve üretim yerlerine hitap etmektedir. Yani fabrika çatılarında tamamen boş ve elverişsiz duran alanın güneş enerjisi ile zenginleştirilmesi ve bitmeyen bir enerji kaynağının yerleştirilmesini ifade eder. Fabrikaların belirli bir tüketimi vardır ve bu tüketim karşılığını fatura ödeyerek verir. Bu fatura içerisinde tüketim bedeli ve çeşitli vergiler yer almaktadır. Bu vergiler tüketim artması ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Bunun yanında bazı fabrikalar, OSB içerisinde bulunmadığından dolayı elektrik satın alma birim fiyatı çok yüksek olmaktadır. Bu gibi durumlara sahip olan fabrika sahiplerinin kesinlikle başvurması gereken yol Çatı üzeri GES projeleridir. Bu gerekçeleri aşağıda örneklerle anlatmaya devam edeceğiz.
OSB içerisinde yer almayan bir fabrikanın elektrik satın alma fiyatı vergiler hariç ortalama 0,55 kuruşlarda iken vergiler ile birlikte bu sayı 0,90 seviyelerine çıkmaktadır. Bu birim fiyatı bir fabrika için aşırı bir maliyettir çünkü OSB bölgelerinde vergiler dahil ortalama 0,5 – 0,6 seviyelerindedir birim fiyatı. Bu şartlar göz önüne alındığında Çatı alanı yeterli olan bir fabrika GES yaptırmak istediği zaman ortalama amorti süresi 4,5-5 yıldır. Yani 30 yıl boyunca elektrik üretip kullanabileceği, fazlasını devlete satıp gelir elde edebileceği bir sistemi ortalama 5 yılda amorti etmek ve kullanmak bir fabrika için en büyük yatırımdır.
Bu yatırım maliyeti ülkemiz koşullarında şu sıralar zor bir yatırım olsa da bankalar Güneş Enerjisi santrali kurmak için kredi vermektedir. GES yatırımının tamamı kredi ile yapılıp fatura ödenir gibi taksit ödenebilmektedir. Bu şekilde ortalama 7 yılda kendimi amorti edebilen bu sistemde cebinizden herhangi bir yatırım maliyeti çıkmamaktadır. Burada bahsettiğimiz rakamlar tamamen ortalama değerler olup fabrikanın konumu, çatısı ve birçok etkene bağlı olarak amorti süreleri değişkenlik gösterebilmektedir. Ayrıca tüm çatı projeleri Lisanssız GES olarak geçmektedir.
Güneş Enerji Santrali Maliyeti
Güneş Enerji Santralleri ile ilgili en çok merak edilen konulardan biride maliyet kısmıdır. Herkes yapacağı yatırımın kendilerine ne kadar sürede döneceğiniz merak eder. Öncelikle Arazi modeli için maliyetlerden bahsedelim. Kuracağınız büyüklüğe göre, kuracağınız bölgeye göre, kuracağınız eğime ve birçok etkene göre değişmekle birlikte 1 Megawatt santral için ortalama maliyet 900 Bin $ seviyelerinde iken getirisi ise yıllık ortalama 150-200 Bin $ olarak düşünebilirsiniz.
Yıllık güneşlenme süresi ve santralin kurulduğu bölgeye göre getiri artıp azalacaktır. Yatırımlarda kapasite ve yatırım büyüdükçe amorti süresi kısalacaktır. Aynı şekilde yatırım küçüldükçe amorti süresi uzayacaktır.
Dolar cinsinden fiyat belirtmemizin sebebi 2017 yılına kadar verilen izinlerin tamamında devlet elektriğin birim fiyatını dolar cinsinden belirlediği içindir. 0,13$ olarak yapılan anlaşmalar günümüzde hala 0,13$ olarak devam etmektedir. Bunun sebebi ise yatırımın ana ekipmanlarının ithal olması ve döviz ile temin edilmesidir. Bildiğiniz üzere Solar On-Grid İnverter ve Güneş Paneli hücreleri ülkemize ithal edilmektedir.
Diğer bir önemli kısım ise bakımdır. Güneş Enerjisi Santrali kurmak bakım yönünden oldukça avantajlı ve kolaydır. Panel yüzeylerinin tozlanma sebebi ile yıkanması ve Santral bölgesindeki otların temizlenmesi işlemi ve bakım sırasında bağlantılar termal kamera ile incelenmesi, aşırı ısınma durumlarında müdahale edilmesidir. Yukarıda bahsettiğimiz yıllık gelir içerisine bakım ve bekçi maliyetleri eklenerek belirtilmiştir.
Diğer bir konu olan Çatı üzeri Güneş Enerjisi Santrali kurmak için maliyet kısmında ise değişken sayısı daha fazladır. Çatı üstü sistemler genel anlamda fabrikaların elektriği yatırım olarak görmesi ve yüz binlerce TL gelen faturalarını sıfırlamak istemeleri sebebi ile uygulamaya geçmiştir. Bu konuda maliyet ise tamamen sistemin büyüklüğüne göre değişmektedir. Ortalama rakamlarla ifade etmek gerekirse de 300 Kw/h gücünde bir santral için ortalama maliyet 300 Bin $ seviyelerindedir. Amorti süresine göre değerlendirirsek eğer; fabrika çatısının baktığı cephe, Çatı eğimi, Bulunduğu coğrafi bölge ve elektrik birim fiyatları yatırımın amorti süresini etkiler.
Açıklamalarımıza örnek vermek gerekirse En sağlıklı çatı cephesi güney cephedir. Güney cepheye kurulacak bir sistem kendini 5 yılda amorti ediyorsa kuzey cepheye kurulacak sistem 10 yılda amorti eder yani bir anlamı kalmaz. Diğer bir etken ise çatı eğimidir. Eğer çatı düz ise istenilen eğim verilir fakat 10 derece bir eğim ışınları dik alabilmek için yeterli değildir. Bu sebeple amorti süresinde ufak uzama meydana gelebilir.
Bulunduğu coğrafyayı göz önüne aldığımızda takdir edersiniz ki Sinop ile Antalya yıllık güneşlenme süreleri farklıdır. Elektrik birim fiyatları etkisi şu şekildedir; OSB içerisinde yer alan fabrika elektriği düşük fiyata alırken, OSB içerisinde bulunmayan işletme yüksek birim fiyatı ile alır. Tabii ki yüksek birim fiyatlı elektrik alan bir işletme için Güneş Enerjisi daha avantajlı bir yatırım olacaktır.
2017 yılına kadar tamamen 0,13$ olarak alım satım yapılan birim fiyatı 2018 itibariyle TL olarak sabitlenmiş ve alış birim fiyatı ile eşitlenmiştir. Yani Yatırım yapmak istiyorsanız eğer elektrik birim fiyatınıza bakın. Aldığını birim fiyat ne kadar yüksek ise o kadar karlı bir yatırım olur sizin için. Kullanmayıp sattığınız kısımda ise geliriniz fazla olacaktır.